До́лакха-Юрт (я) (эрс: Долаково) — ГӀалгӀай мехка Наьсарен шахьаре ула юрт. Тоъал йоккха юрт я, ТӀой-Юртаца цхьана хьалха Къозашке оалаш хиннача метте ул[2].

Юрт
Долакха-Юрт
Долаково
Долакх-Юрт
43°14′21″ с. ш. 44°36′02″ в. д.HGЯO
Паччахьалкхе  Россе Федераци
Федерацен субъект ГӀалгӀайче
Муниципальни шахьар Наьсарен
Юрт Долакха-Юрт
Юртда Темарзанаькъан Муса
Тархьари географии
Йиллай 1858 шера
Хьалхара хьоахаяр 1838 шера
ХьалхагӀа хинна цӀераш 1944 кхачч. — Долакха-Юрт
1958 кхачч. — Даллагкау
Лакхал 537 м
Ӏалама лоаттам юккъера
Сахьата оаса UTC+3:00
Бахархой
Бахархой 7158[1] саг (2019)
Къамаш гӀалгӀай
Динаш сунний бусалба
Паччахьалкхен мотт гӀалгӀай, эрсий
Дагарга идентификатораш
Телефоний код +7 8732
Пошта индекс 386122
Код ОКАТО 26220820001
Код ОКТМО 26605415101
Номер в ГКГН 0053201
Долакха-Юрт (Россия)
Долакха-Юрт
Москоа
Долакха-Юрт (ГӀалгӀайче)
Магас
Долакха-Юрт
Долакха-Юрт (Наьсарен шахьар)
0
Долакха-Юрт

Географи тоаде

Долакха-Юрта гӀинбухехьа ГӀайрбика-Юрт ул, из, Ӏаьдалга дилача, Долакха-Юртах лоархӀ. Малхбоалехьа ТӀой-Юрт ул, тӀаккха Наьсаре ул 11 км гаьна, 20 км гаьна — Магас. ЗӀилбухехьа юрта улув да́ ГӀалми да додаш, хӀаьта хил дехьа Берса-Юрт ул, малхбузехьа Товсолта-Юрт я.

Тархьар тоаде

ХӀанз Долакха-Юрт улача метте лоамара ӀокӀалбаьнначул тӀехьагӀа гӀалгӀай ба́ха Ӏохайшаб 1812-1815-гӀча шерашка. Цу хана массехк отараш хиннад цига. Эггара хьалха цига ба́ха Ӏохайшараш Дахкилганаькъан ба. Масала, 1838-ча шера Чантар 31-ча дийнахьа Буро тӀа Широков яхача полковника язъяь хиннача № 3549 йолча рапорта тӀа, Бурон округе ба́хаш бола лоамарой бувцача хана, Дахкилганаькъан ГӀа́стмара Долакха юрт хьоахаяьй[3]. 1858-гӀча шера эрсий паччахьа амарах ГӀалгӀай мехка йоккхий юрташ Ӏояхкача хана, уж зӀамига отараш вӀашагӀ а теха, Ӏойиллай Долакха-Юрт. Юрта цӀи тиллай эггара хьалха Ӏаьдало юртда оттаваьча лакхехьа хьоахаваьча Дахкилганаькъан Долакха цӀерах[2].

Советий Ӏаьдал доаккхаш хиннача тӀем тӀа доккха дакъа лаьцар Долакха-Юрто. 1919-гӀча шера Саькура бетта ялх дийнахьа (2―8-гӀа денош) боккха тӀом лаьттар Долакха-Юрта. ТӀом хьалехьа юрта хинна Серго Эржакинез Мочкъий-Юрта хьалвига хиннав, хӀаьта долакхаюртахоша Инарал Деникина бӀуна духьала тӀом баьб. Ялх дийнахьа духьаллаьттачул тӀехьа, моастагӀчун низ чӀоагӀагӀа хиларах, юрт йитá, ТӀой-Юрта гӀолла, СурхотӀа дӀабахар долакха-юртахой. Долакха-Юрти ТӀой-Юрти йоагайир моастагӀчо[2][4].

ГӀалгӀай 1944-ча шера СибарегӀа Ӏобигачул тӀехьагӀа Долакха-Юрта хӀирий бах Ӏохайшаб. Юрта цӀи хийца́ хиннай цар — Даллакау аьнна (хӀирий меттала «ЭгӀара юрт» яхилга да из)[5][6]. 1957-гӀча шера, гӀалгӀай шоай мехка цӀабаьхкачул тӀехьагӀа, юрта цӀи меттаоттайир[2].

Бахархой тоаде

Бахача наьх дукхал
1926[7]2002[8]2006[9]2007[9]2008[9]2009[9]2010[10]
2150905893479422958597036450
2011[10]2012[10]2013[10]2015[11]2016[11]2019[1]
647366216715695569657158


1864 шера Долакха-Юрта 58 ков хиннад, цига вахаш 178 маӀа саги, 188 кхалсаги йолаш.

 
 
 
Дезалаш дӀаязбеш 1864-ча шера оттабаь бола листам
Къамай лоаттам

Ерригача Россе 2010 шера нах дӀаязбарах (ГӀайрбика-Юрт а лоархӀаш)[12]:

КъамДукхал, сагДакъа
1гӀалгӀай6 55299,05 %
2кхыбараш630,95 %

Юрта хьал тоаде

Дешара учрежденех юрта цхьа ишколи, цхьа ишкол-берийбеши я, хӀаьта кхоалагӀа ишкол хӀанз йотташ латт[13].

Юрта массехк маьждиг да, царех рузба деш кхоъ да (тӀехьардар 2022 шера Тушола 1-ча дийнахьа хьадийлад)[14][15]. Къаьнарча рузба-маьждиге иштта хьужаре йоалл[15].

ЦӀихеза нах тоаде

Тайпаш тоаде

Укхаза дуккхача тайпан нах бах:

Белгалдаккхар тоаде

  1. 1,0 1,1 ГӀалгӀай Мехка бахархой дукхал, уж бахача моттигашка гӀолла (01.01.2019) (эрс.).
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Коазой Н., 2004.
  3. РГВИА. Ф.13454.ОП.6 Д.218 Л.11-11ОБ,12,15-25 ОБ
  4. Фильм «Долаковский бой»
  5. Краткая историческая справка об административно-территориальном делении Чечено-Ингушетии (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.03.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.11.2018. Архиве диллад 2018 шера лайчилла 8 дийнахьа.
  6. Ведомости Верховного Совета РСФСР № 5 1958
  7. Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
  8. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
  11. 11,0 11,1 Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
  12. Том 4 "Национальный состав и владение русским языком". (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам)
  13. Ӏаьлаханаькъан А., 2021.
  14. Открытие мечети Ахли-Сунна в с. Долаково // YouTube, 01.04.2022.
  15. 15,0 15,1 Ингушетия Долакх юрт ФСБ Хьужарий чухьажарах лаьца къамаьл // YouTube

Литература тоаде

ТӀатовжамаш тоаде

Ло:Населённые пункты Назрановского района