СоагӀапче
СоагӀапче (эрс: Сагопши) — ГӀалгӀай мехка МагӀалбика шахьара юрт.
| Юрт | |
| СоагӀапче | |
|---|---|
| Сагопши | |
| Соагӏапче | |
| 43°29′05″ с. ш. 44°35′17″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | МагӀалбика |
| Юртда | ЦӀоканаькъан (Галай) Макшарипа Къурайш |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | 1863-ча шера |
| ХьалхагӀа хинна цӀераш |
1874 кхачч. — Новый Ах-Барзой 1944 кхачч. — СоагӀапче (Сагопши) 1958 кхачч. — Ногцард |
| Майда | 160,00 км² |
| Лакхал | 397 м |
| Ӏалама лоаттам | тӀаьда юккъера (Dfb) |
| Сахьата оаса | UTC+3:00 |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗12 789[1] саг (2022) |
| Айххал | 79,93 саг/км² |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Динаш | сунний бусалба |
| Паччахьалкхен мотт | гӀалгӀай, эрсий |
| Дагарга идентификатораш | |
| Телефоний код | +7 8734 |
| Пошта индекс | 386340 |
| Код ОКАТО | 26215840001 |
| Код ОКТМО | 26615405101 |
| Номер в ГКГН | 0155326 |
|
|
|
.svg)
Географи
тоадеЮрт Шин аргӀа юкъе ул, дукхагӀа Шолжа АргӀан гӀинбухерча босе тӀа. Шахьара юкъ йолча МагӀалбиках зӀилбухехьа латт, иштта зӀилбухен-малхбоалехьа йоаллача Магасах 60 км гаьна я.
Юхе я́да нах баха моттигаш: гӀинбухехьа — МагӀалбик, гӀинбухен-малхбоалехьа — Къулбехьера (юрт), малхбоалехьа — Заьзгакъонгий-Коа, зӀилбухен-малхбоалехьа — Черкъий-Юрт, зӀилбухен-малхбузехьа — Дола-Коаи Инаркъеи[2].
Тархьар
тоадеХӀанзара СоагӀапче улла моттиг гӀалгӀай лоам хьалбаха́чул тӀехьагӀа ЗӀамига ГӀаьбартех лоархӀаш хиннай. Цига ПсыгӀоабже яхача хи тӀа (гӀаьб.-чер. Псыгъуабжэ — тайша хий) ши юрт хьахьиннай шоайла 3 км гаьна мара йоацаш[3]: цаӀ Боканаькъан Цокалочун[таржам де деза] юрт хиннай — МагӀара СоагӀапче (цига дукхагӀа Илдарха-ГӀалий тӀара нах бахаш хиннаб), шоллагӀа ГатагӀажанаькъан Аламкхажа юрт хиннай, хӀаьта цига баьхараш (Тарской долины (село Абреково)[таржам де деза] баха ЭгӀара СоагӀапче и[4].
1865-ча шера Боканаькъанчун эйла Ӏойоассаенна хиннай бахархоша Хьункархой мехка хӀижрат дар бахьан долаш, хӀаьта даьсса цӀенош ГӀалгӀай мехка ба́ха Ӏийнача кхыча оарстхоша дизад, хӀаьта эйла керда цӀи тиллай — Керда Ах-Барзой[5].
1874-ча шера низагӀа шаьрача ӀокӀала а боахаш ши эйла вӀашагӀтехай[6], ишта хӀанзара СоагӀапче хьахиннай.
БӀорахой тӀема хана Деникина чӀоагӀа духьаллаьттай юрт, Гарданаькъан Тоаркхо-Хьажа хьалха а волаш. Боканаькъан Хаме Ахьмада яздаь «Беке къонгаш» цу замах хинначох да.
1944-1957-ча шерашка вайнах мехках баьккхача ханеи Нохч-ГӀалгӀай АССР дӀаяьккхача ханеи эйла Ногцард яхаш а йолаш ГӀинбухера-ХӀирий АССРа лоаттаме хиннай[7], бакъда 1958-ча шера эйла ший хинна цӀи меттаоттаяьй — СоагӀапче (Сагопши).
Бахархой
тоаде| Бахача наьх дукхал | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926[8] | 2002[9] | 2006[10] | 2007[10] | 2008[10] | 2009[10] | 2010[11] |
| 2381 | ↗10 738 | ↗11 221 | ↗11 336 | ↗11 461 | ↗11 646 | ↘10 048 |
| 2011[11] | 2012[11] | 2013[11] | 2014[12] | 2015[13] | 2016[14] | 2017[15] |
| ↗10 076 | ↗10 360 | ↗10 604 | ↗10 950 | ↗11 247 | ↗11 487 | ↗11 675 |
| 2018[16] | 2019[17] | 2020[18] | 2021[19] | 2022[1] | ||
| ↗11 918 | ↗12 158 | ↗12 442 | ↗12 614 | ↗12 789 | ||
- Къамай лоаттам
2010-ча шера хьисап деш нах дӀаязбара хоамах[20]:
| № | Къам | Дукхал (саг). | Да́къа |
|---|---|---|---|
| 1 | гӀалгӀай | 9 940 | 98,93 % |
| 2 | кхыбараш | 108 | 1,07 % |
ГӀорбаьнна нах
тоаде- Боканаькъан Хаме Ахьмад — гӀалгӀай йоазонхо.
- Гарданаькъан Тоаркхо-Хьажа — СоагӀапчен имами, XX-гӀа бӀаьшу долалуш ГӀалгӀайчен къаьдеи. 1917—1923-ча шерарча бӀорахой тӀема турпал[21].
- ГӀоандалой Сулумбик — цӀихеза хинна гӀалгӀай эбарг.
Белгалдаккхар
тоаде- ↑ 1,0 1,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года Федеральная служба государственной статистики (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.04.2022.
- ↑ Карта Чечни и Ингушетии (rar) (не ранее 1995). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.01.2010.rar. Объём 8 МБ.
- ↑ СПРАВКА "К вопросу о границах Республики Ингушетия с Чеченской Республикой» Назрань, 2012г.
- ↑ Марьям Яндиева, Адам Мальсагов, "Ингушетия и ингуши", Москва, 1999г.
- ↑ Иванов М.А., "В горах между рр. Фортангой и Аргуном", 1902г.
- ↑ Рапорт. Начальник Владикавказского округа, отдел 1-й, 18 июля 1872 года, №4228, г.Владикавказ Начальнику Терской области.
- ↑ В Президиум Верховного Совета РСФСР. Президиум Верховного Совета Северо-Осетинской АССР просит утвердить его постановление о переименовании населённых пунктов в новых районах, вошедших в состав Северо-Осетинской АССР... (см. документ № 99)
- ↑ Список населенных мест Ингушской автономной области составленный по материалам всесоюзной переписи 1926 г.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (эрс.). Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 3.02.2012.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Численность населения республики Ингушетия по населённым пунктам 2006-2012 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2013.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
- ↑ Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 27.04.2021. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 4.06.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 6 дийнахьа.
- ↑ Боков А. Торко-Хаджи Гарданов // Грозненский рабочий. — 1988. — 5 ноября. — С. 3.