Ӏарчакханаькъан Микаьила Тухан
Ӏа́рчакханаькъан Микаьила Туха́н (эрс: Арчаков Туган Микаилович) — гӀалгӀай оазархо ва.
| Ӏарчакханаькъан Микаьла Тухан | |
|---|---|
| эрс: Арчаков Туган Микаилович | |
| Ваь таьрахь | 16 ардара 1932 |
| Ваь моттиг | Буро |
| Кхелха таьрахь | 21 тушола 1976 (43 шу) |
| БӀорахол |
 СССР →  Россе Федераци |
| Леладу гӀулакх | |
Биографи
тоадеӀарчакханаькъан Тухан ваьв Буро тӀа 1932-ча шера ардара бетта 16-ча дийнахьа. Тухан нана йоацаш кхийнав. Цун диъ шу даьннача хана, кхо бер а дусаш, 1936-ча шера дӀаяьннай из. Цун да Микаьил дийша саг хиннав, Буро тӀарча прокуратуре болх баьб цо. Цига ишколе деша вахав Тухан, хьалхара кхо класс Буро тӀарча ишколе яьккхай. ГӀалгӀай къам Сибаре дахийтачул тӀехьагӀа Тухана дешар юкъагӀдисса́ хиннад. Цу хана итт е шийтта шу даьнна хиннав из. Цар дезал Павлодаре Явленка яхача юрта кхаьча хиннаб. Цига чакхдаьккхад цо ший дешар. Цул тӀехьагӀа цига яьккхай цо юртбоахама техникум. ГӀалгӀай мехка цӀавеначул тӀехьагӀа из балха эттав Наьсарен шахьарерча ТӀой-Юртарча товшхала цӀеношка директоралла. 1966-1976-ча шерашка цо болх баьб кинашкай зарбанче а «Сердало» газета коррреспонденталла а. Юртбоахама техникум чакхъяьккхача из хьожаваьв редакце юртбоахама отдела кулгалхолла. Ший профессиональни болх бешше, фотокорреспондента говзал Ӏомаяь хиннай цо. Тухана сурташ «Сердало» газета тӀа кепатохаш арадийннад[1][2].
Кхоллам
тоадеЙоккха яц Ӏарчакханаькъан Тухана литературни тӀехьале. Нохч-ГӀалгӀай дешаргий зарбанче кепатохаш арабаьннаб цун байтий ши гуллам[1].
Кагийча берашта хетадаь дола «Хетолг» яха кинашка цо арадаьккхад 1961 шера. Цунна юкъеяхай духхьашха язъяь байташ. Къаьстта а хьамсара хиннай цунна къона волаш гӀовттамца, лоамашца, эзделца, наьнаца, БӀорахой тӀемца ювзаенна темаш. Царех я «Къаьнарча салтечо дагара дувц», «Са юртара къоаной», «Элтара кий», «Наьна боарз», кхыяра́ш. Тухана эрсий классикий наькъех пайда ийца а хиннаб: Лермонтова кхоллам дукха безаш хиннав из[1].
«Дагалаттар» яхаш цӀи а йолаш, 1976-ча шера кепатеха арадаьннад кхаь авторий байтий кинижка. Ӏарчакханаькъан Тухан царех цаI хиннав. Тухана кхоллама юкъе йоккха моттиг дӀалоацаш я революцех, бӀорахой тӀемах а Сийлахь-Боккхача Даьймехка тӀемах лаьца а йола байташ. БӀарчча байтий циклаш хетаю цо ший нанна, даьна, безама: «Лир доага седкъа», «Даьшка», «Йовргьяц сийле», «Зиза», «Хьай кӀай шифон духьал лувцаш» [2]. Къаьнача салтечо дагардувца яха байт я машаре нах баьха хайи тӀема хайи вӀаши духьала увттаеш язъяь[2].
Кхалхар
тоадеӀарчакхнаькъан Тухан кхелхав 1976-ча шера тушола бетта 21-ча дийнахьа[2]. Милиционера карах яьннача тепчо, цIий лела керттера пха хоадабарах, Iочукхачале цIийх Iовдавенна, МагIалбикерча больнице кхелхав из[1]. ДӀавеллав ТӀой-Юртарча кашамашка[2].
Белгалдаккхар
тоадеЛитература
тоаде- Евлоева А.М., Мартазанова Х. М. ХӀанзара гӀалгӀай литература / Сост.И.А.Дахкильгов. — Нальчик : Республиканский полиграфкомбинат им. Революции 1905 г., 2011. — 423 с.
ТӀатовжамаш
тоаде- Ӏарчакханаькъан C. Хьалха хаьда вахар (inh) // Сердало : газет. — 2016. — ардара 18 дийнахьа. — С. 3.