Тушола бутт

Муттхьал» яхачунгара дӀасалостам ба)

Тушо́ла бутт — гӀалгӀай ханорга кхоалагӀа бутт. ВӀаший нийслу Ма́ртацаюле ха́норга а григоре ха́норга а кхоалагӀча беттаца. Шийна чу 31 ди долча ворхӀ беттаех цаӀ ба Тушола бутт. Лаьттан ГӀинбухен ахбура тӀа бӀаьстен хьалхара бутт ба, Лаьттан ЗӀилбухен ахбура тӀа — гуйрен хьалхара бутт (ГӀинбухера ахбура Тов бетта эквивалент).

Тушола
Ор Ши Кх Ер ПӀ Шт КӀ
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
2024 шу

ЦӀи тоаде

Шера кхоалагӀча бетта цӀи гӀалгӀай меттала башх-башха йоалаяь хиннай хьалха дӀабаха́ча тайп-тайпарча тохкамхоша. Царна тӀа а товжаш хӀанзарча тохкамхоша шоашта хетачох нийсагӀа я аьнна массехк тайпара беттай цӀераш яр ГӀалгӀай Мехка дӀа-хьа яьржа лелаеш, вешта аьлча, массехк ханоргаш дар. Царех да, масала, Коазой Ӏийсас оттадаьр, ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институто оттадаьр, СелаӀад тептаро оттадаьр, Мерашканаькъан Султана оттадаьр[1]. 2022 шера ГӀалгӀайчен Мехкдаь распоряженеца официальни дӀачӀоагӀъяьй гӀалгӀай меттала беттай цӀераш[2], уж дукхагӀа вӀаший тарлуш я Мерашканаькъан Султана оттаяьча беттай цӀерашца. Мехка тайп-тайпара йолча организацештеи учрежденештеи хьийхад дӀачӀоагӀъяь йола беттай цӀераш лелае аьнна. Из бахьан долаш ГӀалгӀай Википеде а лаьрхӀад уж лелае.

Шу Автор ЦхьоалагӀча бетта цӀи Официальни тӀаэцар
2001 Коазой Ӏийса Муттхьол
2018 «СелаӀад» тептар
2021 ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институт Муттхьал бутт
2021 Коазой Нурдин Тушола бутт[3]
2022 Мерашканаькъан Султан Тушола бутт[4]
2022 Тушола бутт

МаӀан тоаде

Тушола бетта цӀи тушолкотам яхача оалхазарца ювзаенна я. Эрсий меттала «март» а, ингал: March а хьаяьннай лат: Mārtius mēnsis яхачох; цига цун маӀан да — «Марсий бутт».

СелкъаӀилма тоаде

ХӀаназарча заман григоре ханоргах тушола бетта 11-гӀа ди кхаччалца малх «КӀудал» яхача седкъарче чу латташ хул, тушола бетта 11-гӀча дийнахьа денз — «Чкъаьрий» яхачун чу[5][6].

Белгалдаккхар тоаде

Литература тоаде

  • Кодзоев Н. Д. Русско-ингушский словарь / Ред. Р. Р. Хайрова, к. филол. н.; рец. З. Х. Киева, д. филол. н. — Справочно-энциклопедическое издание. — Ростов-на-Дону: Типография «Лаки Пак», 2021. — 656 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-906785-55-8.
  • Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М: «Правда», 1989. ISBN 5-253-00598-6
  • Мерашканаькъан Султан. ГӀалгӀай халкъан ханорг: хаттара тархьарга : [рус.] = Ингушский народный календарь: к истории вопроса // Сердало : газет. — 2022. — № 4 (12531) (3 февраля). — С. 10—12.
  • Народный Месяцеслов. — М: «Современник», 1992. ISBN 5-270-01376-2

ТӀатовжамаш тоаде