Берд-Юрт
Берд-Юрт — (эрс: Берд-Юрт, ингал: Berd-Jurt) — ГӀалгӀай Мехка Шолжа шахьара юрт.
| Юрт | |
| Берд-юрт | |
|---|---|
| Берд-юрт | |
| 43°12′57″ с. ш. 45°06′37″ в. д.HGЯO | |
| Паччахьалкхе |
 Россе Федераци |
| Федерацен субъект | ГӀалгӀайче |
| Муниципальни шахьар | Шолжа |
| Эйла | Берд-Юрт |
| Дá | Гадаборшанаькъан Салмана Мухьмад |
| Тархьари географии | |
| Йиллай | 1999 шера |
| Лакхал | 393 м |
| Ӏалама лоаттам | юккъера |
| Бахархой | |
| Бахархой | ↗458[1] саг (2022) |
| Къамаш | гӀалгӀай |
| Динаш | сунний бусалба |
| Катойконим | берд-юртхо, берд-юртхой |
| Дагарга идентификатораш | |
| Телефоний код | +7 87341 |
| Пошта индекс | 366237 |
| Код ОКАТО | 96225808001 |
| Код ОКТМО | 26610450101 |
|
|
|
.svg)
Географи
тоадеБерд-Юрт Эсеи Чималхийи яхача хишта юкъе шаьрача мотте ул. Юрта лакхе аьрдехьа гобаьккха орц да, лохегӀа дода Эса. Берд-Юрта доазув да ГӀалгӀай юрташца: къулбехьехьа Чималхацеи, малхбузехьа ГӀажара-Юртацеи, гӀинбухе-малхбузехьа Шолжа-Пхьанацеи, цул совгӀа, цу юрта доазув да Нохчий мехка улача АгӀа-Боарзеца а.
Юрта 17 урам ба, царех 15 «линия» (гӀа: така) оалаш ба, цӀи тилла́ цахилар бахьан долаш.
Тархьар
тоадеБерд-Юрт Эрсечен къонагӀча юртех я. Юххьанца юрт Ӏоюллача хана, тхьовра хьалха Совета Ӏаьдала хана денз ГӀажара-Юртарча колхозо дӀадувш леладу лаьтташ мара, кхы хӀама хиннадац Берд-Юрта. 1999 шера апрель бетта 24 дийнахьа, «Поселок Южный», аьнна, цӀи а йолаш, юрт Ӏойилла хиннай. Из йиллай Нохчий мехка лаьтта́ча тӀемах байдда, бе́ха́ Ӏобаьхка, ГӀалгӀай мехка ба́ха Ӏоховша лаьрхӀа́ хиннача на́ха́. Цу хана мехкда хиннача Овшанаькъан Султана Руслана амарца хинна хӀама да из, хӀаьта из доацаш юрт хьалйоттара программа иштта массехк халкъашта юкъерча организаце хьаллаьца хиннай. Даний аьккхех йолча кхетачен (эрс: Датский Совет по беженцам) гӀонца 70 кирпишках цӀенош деттад юрта. Беха Ӏобаьхкараш цкъахьалха вагончикашка а баьха, цул тӀехьагӀа итт-итт соте лаьтташ дӀа-хьа дийкъачул тӀехьагӀа дӀа-хьа хайшаб. 2001 шера, цӀихеза бугӀа хиннача Йовлой Берда цӀерагӀа, «Берд-Юрт» аьнна, хийцай юрта цӀи. Цхьабакъда хӀанзарча Берд-Юрта́ 9 км гаьна улаш а хиннай цхьаькха Берд-Юрт. Из йилла́р милице эпсар хинна КӀориганаькъан Маме Берд ва, XIX бӀаьшу долалуш[2].
Баха нах
тоаде| Бахача наьх дукхал | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010[3] | 2011[3] | 2012[3] | 2013[3] | 2014[4] | 2015[5] | 2016[6] |
| 328 | →328 | ↗337 | ↘333 | ↗349 | ↗356 | ↗364 |
| 2017[7] | 2018[8] | 2019[9] | 2020[10] | 2021[11] | 2022[1] | |
| ↗375 | ↗392 | ↗410 | ↗431 | ↗438 | ↗458 | |
- Къамаш
Ерригача Россе 2010 шерарча нах дӀаязбарах[12]:
| № | Къам | Дукхал, саг | Дакъа |
|---|---|---|---|
| 1 | гӀалгӀай | 281 | 85,67 % |
| 2 | нохчий | 45 | 13,72 % |
| 3 | кхыбараш | 2 | 0,61 % |
1999-ча шера ер юрт Ӏойиллалца, нах а бахаш, укхаза цхьаь цхьа цӀа хиннадац.
Таханарча дийнахьа Берда-Юрта – воккха а, зӀамига а – 530 саг вах, хӀаьта деррига укхаза дагӀа нах бахаш дола цӀенош 115 цӀа да. Баха нах, ши саг волаш а, итт саг волаш а ба укхаза, вешта, юккъера дӀалаьрхӀача хӀара дезала виъ, ялх саг хул. Юрт ше къона яле а, 80 шерага кхаьча боккхий нах баха укхаза. Из да, юрт къонача тӀехьенна лаьрхӀа йилла ца хилар. Нохчашкахьа тӀом латтача хана цигара беха хьалбаьхка дукха нах ба укхаза.
Инфраструктура
тоаде2007 шера керттера маьждиг хьалдаьд. Болхбеш юххьанцара школеи, лорий пункти, администрации я, иштта культура цӀенош а даьд. Цкъахьалха юрта е хий е газ е ток хиннаяц. ТӀехьагӀа хий чулиллад, мала хий арахьара хьатӀакхихьад, хӀаьта коа леладе Чималх хий эдаш хиннад. Ши шу даьннача гӀолла бурув а теха, массанена даь деце а, хий Ӏалашдаьд. Хий лоаттаду гӀалаш (эрс: водонапорные башни) харцахьа етта хилар бахьан долаш хӀанз а Берд-Юрта кхоалагӀа дола дакъа аьхки хий доацаш дагӀ. Юрт ше къона яле а, къаьнарча юрта санна баха Берд-Юртара нах. Цхьа доккхий вӀаштӀардаь шиъ, кхоъ гӀат йолаш цӀенош дац бахача наьх. Деррига цӀенош да, вахача сага кхоачам болаш, миско хьалдаь.
Белгалдаккхар
тоаде- ↑ 1,0 1,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2022 года Федеральная служба государственной статистики (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 26.04.2022.
- ↑ РГВИА. Ф. 386. Оп. 1. Д. 2971
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Оценка численности населения 2010-2013 (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 23.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 23.08.2014.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 2.08.2014. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.08.2014.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 6.08.2015. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.08.2015.
- ↑ Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 1 января 2016 года в разрезе населённых пунктов (эрс.). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 8.08.2016. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 8.08.2016.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. Муниципальни образованешка гӀола 2017 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа (эрс.) (31 кӀимарса 2017). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2017. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 31.07.2017.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал. ЛаьрхӀай муниципальни образованешка 2018 шера наджгоанцхой бетта 1 дийнахьа. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 25.07.2018. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 26.07.2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 31.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Россе Федерацен бахархой дукхал муниципальни кхолламашка гӀолла 2020 шера наджгоанцхой бетта 1 денга (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 17.10.2020. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 17.10.2020.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (эрс.) (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 27.04.2021. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 2.05.2021.
- ↑ Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком (тӀакхача вӀаштехьа доаца тӀатовжам — тархьар). ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 19.07.2019. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 6.03.2016. Архиве диллад 2016 шера тушола 6 дийнахьа.
ТӀатовжамаш
тоадеЛо:Населённые пункты Сунженского района Ингушетии Ло:Муниципальные образования Сунженского района Ингушетии