Наджгоанцхой бутт
Наджгоанцхой бутт (эрс: Январь) — гӀалгӀай ханорга хьалхара бутт. ВӀаший нийслуш ба Январаца — юле ханорга а григоре ханорга а хьалхарча беттаца. Шийна чу 31 ди долча ворхӀ беттаех цаӀ ба Наджгоанцхой бутт. Шера́ юкъе эггара шийлагӀа бутт ба аьнна лоархӀ из Лаьттан ГӀинбухен ахбура доккхагӀа долча да́къа тӀа (Наджгоанцхой бутт Ӏан шоллагӀа бутт болча), иштта, шера эггара бӀайхагӀа бутт ба аьнна лоархӀ Лаьттан ЗӀилбухен ахбура доккхагӀа долча да́къа тӀа (Наджгоанцхой бутт — ахкан шоллагӀа бутт болча).
| Наджгоанцхой | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2024 шу | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ЦӀи
тоадеШера тӀеххьарча бетта цӀи гӀалгӀай меттала башх-башха йоалаяь хиннай хьалха дӀабаха́ча тайп-тайпарча тохкамхоша. Царна тӀа а товжаш хӀанзарча тохкамхоша шоашта хетачох нийсагӀа я аьнна массехк тайпара беттай цӀераш яр ГӀалгӀай Мехка дӀа-хьа яьржа лелаеш, вешта аьлча, массехк ханоргаш дар. Царех да, масала, Коазой Ӏийсас оттадаьр, ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институто оттадаьр, СелаӀад тептаро оттадаьр, Мерашканаькъан Султана оттадаьр[1]. 2022 шера ГӀалгӀайчен Мехкдаь распоряженеца официальни дӀачӀоагӀъяьй гӀалгӀай меттала беттай цӀераш[2], уж дукхагӀа вӀаший тарлуш я Мерашканаькъан Султана оттаяьча беттай цӀерашца. Мехка тайп-тайпара йолча организацештеи учрежденештеи хьийхад дӀачӀоагӀъяь йола беттай цӀераш лелае аьнна. Из бахьан долаш ГӀалгӀай Википеде а лаьрхӀад уж лелае.
| Шу | Автор | ЦхьоалагӀча бетта цӀи | Официальни тӀаийцар |
| 2001 | Коазой Ӏийса | Нажгамсхой | — |
| 2018 | «СелаӀад» тептар | — | |
| 2021 | ГӀалгӀай Ӏилман-тохкама институт | АгӀой бутт | — |
| 2022 | Мерашканаькъан Султан | Наджгоанцхой (Гоанцхой) бутт[3] | — |
| 2022 | Наджгоанцхой бутт | ✔ |
СедкъаӀилма
тоадеХӀанзарча заман григоре ханоргах лоархӀаш хилча Наджгоанцхой бетта 20-гӀа ди кхаччалца Малх латт йоах «Ӏаддалхо» яхача седкъарче чу, хӀаьта Наджгоанцхой бетта 20-гӀа дийнахьа денз — «Бодж» яхача седкъарче чу[4] (кхыча хетачох — Наджгоанцхой бетта 19 дийнахьа денз[5]).
Белгалдаккхар
тоаде- ↑ Мерешков, 2022.
- ↑ Единая форма наименований месяцев календаря на ингушском языке, 2022.
- ↑ Мерешков, 2022, оа. 10.
- ↑ Цхьан шера Малхо го боаккха 12 доацаш, 13 седкъарче гӀолла. Керда седкъарчий гона хьарак — «Змееносец»
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. Изд. 3. М., Наука, 1990. С. 41
Литература
тоаде- Мерашканаькъан Султан. ГӀалгӀай халкъан ханорг: хаттара тархьарга : [рус.] = Ингушский народный календарь: к истории вопроса // Сердало : газет. — 2022. — № 4 (12531) (3 февраля). — С. 10—12.
- Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М: «Правда», 1989. ISBN 5-253-00598-6
- Народный Месяцеслов. — М: «Современник», 1992. ISBN 5-270-01376-2