Мерашканаькъан Мухьмад-Гире Яхьья
Мерашканаькъан Махьмад-Гире Яхьья (эрс: Мерешков Яхья Магометгиреевич) — ГӀалгӀай Мехка дзюдои самбои яха латараш дола а даь, дукха гӀорбаьнна дзюдоисташи самбисташи кхебаь тренер; ГӀазакхий ССРа а Россе Федерацен а дукха дика хӀамаш карагӀдийна тренер[1].
| Мерашканаькъан Мухьмад-Гире Яхьья | |
|---|---|
| Шийх бола хоам | |
| Паччахьалкхе |
 СССР →  Россе Федераци |
| Специализаци | дзюдо, самбо |
| Ваь таьрахь | 20 маьтсела 1943 (81 шу) |
| Ваь моттиг | ТӀой-Юрт, Наьсарен шахьар, Нохч-ГӀалгӀай АССР, Советий союз |
| Спорта карьера | 1962 шера денз |
| Спорта звани | СССР спорта пхьар (1964) |
Вахари къахьегами
тоадеМерашканаькъан Яхьяя ваьв 1943 шера Села 20 дийнахьа ТӀой-Юрта. Къона волча хана ший юртарча кагийча нахаца цхьана ахча даккха аьнна хӀирашкахьа Садоне мӀа доаккхача метте балха ваха́ хиннав из. Лаьтта кӀалха шахтёр волаш а болх беш хиннав. Цу йисте Мизур яхача юрта обогатительни камбинате спортзал хиннай, цига лоӀамеча кӀалтохаргах леташ хиннав Яхьья[1].
1962 шера эскаре бӀул де тӀавийхав Яхьья, Кемерова областе МВД чурча эскаре а кхаьча, тутмакхаш лорабеш хиннав. Цига волча хана самбох яхьаш хиннай цар, дегӀа́ чӀоагӀа хиларах цкъахьалха отборах чакхваьнна, цул тӀехьагӀа яхьашка котваьнначул тӀехьагӀа 11 бетта́ Кемерове сержантий ишколе кхаьчав из. Цига ший хьалхара хьехархо вайзав цунна — дивизе физподготовка кулгалхо хинна лейтенант Абраменко. Цо дика хьийхад Яхььяйна. Дилла́ часте, дивизе, эскара яхьашка дакъа а лувцаш, каст-кастта цкъа тӀехьа эша ца эшаш турнира котвувлаш хиннав[1].
1964 шера СССР эскарий яхьашка шоллагӀа моттиг яьккхай, из бахьан долаш СССР спорта пхьара цӀи еннай цунна.
 | Бакъдар аьлча, латара́ сай оамалца даьхад аз толамаш дукхагӀа йолча хана. Керта чура цӀаккха а дӀаялацар уйла: «Эшачул велча тол». Из «уйла» таханарча дукхача спортсменашта таац[1].Мерашканаькъан Яхья |  |
ГӀалгӀай Мехка тренер волаш
тоадеУж толамаш дахьаш Мерашканаькъан Яхьья эскарера цӀавенав, хӀаьта цигара до́гара́ аха ваьннав. 1970 шера Электроинструмент яхача Наьсарерча заводе самбо секци я аьнна хезача, цига дӀаэтта хиннав из. ДӀакхаьчача, кӀалбилла массехк мотт хиларал совгӀа, кхы хӀама доацаш Даьла ший духьа берашта хьехаш хинна Ахьмад яхаш зӀамсаг коравир цунна. Шоайла кагий нах дӀабайзачул тӀехьагӀа Ахьмада новкъосташа ца вуташ лета́ хиннаб чӀоагӀагӀа малав хьажа, шозлагӀа латача Яхьья кот ма ваьланге, ше ийшандаь кхы цига юха ца воагӀаш Ӏийнав Ахьмад. Цигара берашта къа а хийта, царна хьеха волавенна хиннав Яхьья кхы саг воацаш. 1972 шера заводе къахьегама гимнастиках вола методист волаш, болх бе дӀаволавеннав Мерашканаькъан Яхьья 80 сом алапи долаш[1][2].
1972 шера бераш а ийца́ яхьашка баха хиннаб Яхььяр. Цига цхьан кӀаьнка призёра моттиг яьккхай, юхебисарий моттигаш лохагӀа хиннай. Ераш бахача, доакъашхой а, тренераш а акхарна духьала хиннандаь, шоай низ дӀахьокха лаьрхӀа хиннад Мерашканаькъан Яхььяс. 1973 шера дукхагӀа низ беш къахьийгача цаӀ чемпион а, дуккха кӀаьнкаш призёраш а болаш чакхбаьнна хиннаб. 1974 шера дукхача кӀаьнкех Нохч-ГӀалгӀай АССРа а чемпионаш хиннаб, РСФСР яхьашка дика моттигаш йоахаш, арахьа дӀа-хьа кхувлаш хиннаб. Уж толамаш даьхача, Ӏаьдал а кӀезиг-дукха тохаденнад, Беканаькъан Мажита Сергей хьалха а волаш. Цо а́ларца 1973 шера хьайийла́ хинна берий спорта ишкола директоралла этта́, тренер а директор а волаш, 1982 шерага кхаччалца ха яьккхай Яхььяс[1].
ГӀазакхстане болх бар
тоадеИтт шера латархошца Яхьья лелача юкъа масайтазза Москве ве́хаш хиннав из болх бе, машен а, квартира а лургья яхаш, хӀаьта ГӀазакхстане болх бе лаьрхӀа хиннад цо, хӀана аьлча цига вовзаш хиннав цунна ГӀазакхийи ГӀиргӀизойи сборне воккхагӀвола тренер волаш хинна Байсаранаькъан Руслан. 1982 шера Алма-Ате ва́ха а къахьега а дӀавахар из. Ах шера къахьийгача, ГӀазакхстанен вӀашагӀтеха йолча дзюдо командай тренер ваьв цох. Цига болх беча юкъа 12 гӀалгӀачох мехка чемпионаш, Кайрат Масымбековх СССР халкъий спартакиада чемпион, Хамхой Ӏаьлах Европа кагийча наха юкъера чемпион ваьв цо. Спорта пхьараш хьахиннаб Вешкаранаькъан ИсмаӀалах, Коазой Жабраилах, Леймой Ӏалиханах, Кьамарзой Мухьмадах. Белгалдаккха деза Европа чемпион Парчинаькъан Мухьмад а цо кхеваьлга. 1983 шера Яхььяйна еннай «ГӀазакхий ССР дукха дика хӀамаш карагӀдийна тренер» яха цӀи[2].
ГӀалгӀашка юха ӀоцӀава́р
тоаде1998 шера цӀа а вена, хӀанз ТӀой-Юртарча ФОКе кӀаьнкаш кийчбеш болх беш ва ший виӀийца цхьана[1].
Белгалдаккхар
тоаде- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Терский, 2022.
- ↑ 2,0 2,1 С. Арчаков. Къахьегамхой пхьоалле (inh) // Сердало : газет. — 2017. — аьтинга 17 дийнахьа (№ 86—87 (11822-823)).
ТӀатовжамаш
тоаде- Борис Терский. ГӀалгӀай самбони дзюдони патриарха 80 шу дизад : [] = Патриарху ингушского самбо и дзюдо — 80 // ГӀалгӀайче : газет. — 2022. — 20 маьтсела.