ХӀиндий ди

ХIиндий ди» яхачунгара дӀасалостам ба)

Индуизм, ХӀиндий ди (ба)ХӀиндий кӀалгӀа́ра тӀа хьахинна хӀиндий динех ди. Индуизмах санскрит меттала сана́тана-дха́рма оал (सनातन धर्म, sanātana dharma), цун маӀан да даим бола ди, даим бола никъ е даим дола Ӏаьдал.

Шоай Даьла ва яхаш лелаву Вишну
ПрамбананЯва гӀайрен тӀа (Индонези) детта дола хӀиндий киназий комплекс.

ХӀиндий дин овла ведий[1], хараппан дравидий цивилизацешкара боагӀ, цудухьа цох эггара ширагӀа бола ди ба оал[2][3][4][5]. ИбрахӀима динашка санна доацаш, хӀиндий дина кертте латташ саг хиннавац. Ер ма бий аьнна хьалаца цхьа бух а бац, цхьан уйлан тӀехьа баха хӀама а дац хӀиндий[6][7]. Ха-зама мел йода хьахиннача Ӏадатийи, дин ражийи, тайп-тайпарча тешарийи гуллам ба из Даьла цаӀ вари, политеизми, панентеизми, пантеизми, монизми кхыметтала атеизми ларде латташ. ХӀиндий дина керттерча белгалонех я дхарма, карма, сансара, майя, мокша, йога яха дин кхетамаш[8].

ХӀиндий дин чу геттара дукха супа йоазонаш да, керттерча шин даькъе декъалуш дола: шрутии смритии. Лоадам болача хӀиндий йоазонех да |Ведаш, Упанишадаш, Пуранаш, иштта «Рамаяна», «Махабхарата» яха багахбуцама кхолламаши Агамаши.

ХӀиндий ди тӀехьа 1 миркха совгӀа саг ва — ший дукхалага диллача то тӀехьабазарий дукхалах дунен тӀа кхоалагӀа боагӀ жӀаргахойи бусулбаи динашта тӀехьа[9]. ХӀиндуисташа ХӀиндичени Непалаи бахархой дукхагӀа дола дакъа дӀалоац[10]. Иштта хӀиндий дукха ба ала йиш я Бангладеше, Шри-Ланке, Пакистане, ХӀиндонезехьа, Малайзе, Сингапуре, Маврикийе, Фиджи, Суринаме, Гайане, Тринидадеи Тобагои, Йокхача Британе, Канаде, Хеттача Америкерча Штаташка.

XX-ча бӀаьшерий шоллагӀа долча даькъе хӀиндуизм ХӀиндийчера ара а даьнна дерригача дунен тӀа тӀехьабазараш хьахинна дӀаэттад. Даьржа а дайза а да хӀиндуизма карма, йога, вегетарианство яха уйлаш.

ХӀиндий динах цхьайола оагӀонаш бахьан долаш чӀоагӀа бехк боах. Масала, бехк боаккхарех да жероша шоай боагабара Ӏадати, касташта бе́къарца нах ӀотеӀабари.

Литература тоаде

Белгалдаккхар тоаде

  1. Kenoyer, 1998, pp. 180–183.
  2. Merriam-Webster's Collegiate Encyclopedia (ингл.). — Merriam-Webster, 2000. — P. 751.
  3. Laderman, Gary. Religion and American Cultures: An Encyclopedia of Traditions, Diversity, and Popular Expressions (ингл.). — Santa Barbara, Calif: ABC-CLIO, 2003. — P. 119. — ISBN 1-57607-238-X.. — «world's oldest living civilization and religion».
  4. Turner, Jeffrey S. Encyclopedia of relationships across the lifespan (ингл.). — Westport, Conn: Greenwood Press, 1996. — P. 359. — ISBN 0-313-29576-X.. — «It is also recognized as the oldest major religion in the world».
  5. Klostermaier, 1994, p. 1
  6. Klostermaier, 2000, p. 6.
  7. Flood, 1996, p. 6.
  8. Weightman, 1998, pp. 262–263.
  9. The Global Religious Landscape - Hinduism. A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups as of 2010. The pew foundation.
  10. Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents. Adherents.com. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 10.07.2007. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 10.08.2011. Архиве диллад 2011 шера маьцхали 11 дийнахьа.