Дог
Дог (да) (эрс: сердце, лат: cor, яний: καρδία[1]) — ший гартаца миашка гӀолла цӀий лелар кхоачашдеш йола маьже. Дог чура хара (эрс: полый) да. ЦӀий кхухьа система де́гӀае́на мел йолча кхолламашка да дог, царех я букътӀехкьяраш а[2] (саг а лоархӀаш). БукътӀехкйолчара дог массехк кӀадех латт — дегеи, эндотелийи, хоттачеи кӀадех. Дега пхьид (эрс: сердечная мышца) кхыча пхьидашта юкъе белггала я: пхорагӀа шувнаш долха пхьида кӀада из дале а, организма́ доалахьа дац из.
Дош легадар
тоаде| Дожар | Цхьоален таьрахь | Дукхален таьрахь |
|---|---|---|
| ЦӀера д. (мала? фу?) | дог | дегаш |
| Доала д. (хьан? сен?) | дега | дегий |
| Лура д. (хьанна? сенна?) | дега́ | дегашта |
| Дера д. (хьан? сево?) | дего | дегаша |
| Кечала д. (хьанца? сенца?) | дегаца | дегашца |
| Хотталура д. (хьанах? сенах?) | дегах | дегех |
| Меттига д. (хьанга? сенга?) | дегага | дегашка |
| Дустара д. (хьанал? сенал?) | дегал | дегел |
Эволюце дегӀадар
тоадеХорда дийнаташка дог хьахилара бахьанаш
тоадеКагийча организмашта хала хилац дегӀа́ эшашъяр кхача езача метте дӀакхачийта а, эшаш йоацар (метаболиташ) дегӀах дӀакъоастаеш дӀаараяха а (цу гӀулакха диффузен сухал кхоачам болаш я). ХӀаьта дегӀ доккхагӀа мел хул дукхагӀа хьинар, даар, фо эш, царех пайда ийцача хан-ханахьа метаболизма продукташ а дукхагӀа дӀаа́рая́ха еза. Цудухьа хьахиннай функцеш Ӏалашъю «дог» аьнна оала маьженаш хьахиннай геттара цхьалхача организмашка.
Палеонтологе оахкалаша хьагойтачох а́ла йиш я хорда йолча примитивни дийнаташка дега́ таралеста маьже хиннналга. Хорда́ мел долча дийнаташка дега́ гонахьа перикард яха хоттача кӀадах латташ бола тӀорми ба. Хорда йолча дийнатий дог иштта ногӀараш (эрс: клапаны) доахкаш а да. ТӀехкйоацаргий (эрс: моллюски) дега́ш а хила йиш йолаш да ногӀараши перикарди долаш. Ког-кит йолча (эрс: брюхоногие) тӀехкйоацаргий перикардо шерг а чулоац. Сагалматийи кхыча членистоногийчари керттера миа цхьанахьа шер а деле детталуш хул, цунах а оал цкъаза «дог». ТӀехйоацаргашкеи членистоногичаргеи уж «дегаш» цаӀ е массехк хила йиш да малагӀа кеп я хьежжа. Хордийчар дог цаӀ мара хилац, цхьабакъда миксинаш оалаш долча дийнаташка цхьан дегал совгӀа дега́ тара йола хӀама я цӀога чу[3]. НӀанаштеи уж мо́ йолча организмаштеи доагӀаш дац «дог» яха дош. Цхьабакъда дизза дола дог чкъаьрашка да.
Сага дог
тоадеДог кхыча дегӀах дӀадоллар
тоадеХӀанзарча лораша клинически валар тӀакхаьча волча донорагара дог а хьа а ийце, дог тишденна е хӀалакьхинна волча реципиента́ Ӏочудолл, зе́ ца хулийташ.
Белгалдаккхар
тоаде- ↑ кердача яний меттала καρδιά
- ↑ Heart. SeymourSimon.com. ТӀеххьара техка хиннад укх дийнахьа: 24.03.2013. Архиве оттадаьд хьалхара хьаста чура укх дийнахьа: 27.03.2013.
- ↑ Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. The Vertebrate BodyЛо:Ref-und. — Philadelphia, PA: Holt-Saunders International, 1977. — С. 437—442. — ISBN 0-03-910284-X.
Литература
тоаде- Шимкевич В. М., Догель А. С., Тарханов, Островский В. М.,. Сердце // Брокгаузеи Ефронеи энциклопеден дошлорг : 86 томах латт (82 томи 4 тӀатохари). — СПб., 1890—1907.
ТӀатовжамаш
тоаде- Как работает сердце человека — Наглядный анимационный видеоролик
- Возбудимость сердечной мышцы, тетанус, закон СтарлингаАрхиве диллад 2019 шера тушола 3 дийнахьа.
- Сердце. Сердечно — сосудистая система // Анатомия и физиология человека. Бийский лицей
- Рекомендации по количественной оценке структуры и функции камер сердцаАрхиве диллад 2016 шера аьтинга 19 дийнахьа.