Лаьттан Юкъера форд: оагӀон эршашта юкъера башхало

Чулоацам дӀабаьккхаб Чулоацам тӀатехаб
Хувцамах лаьца хӀама яздаьдац
Фосташ: мобильни чоалхаца тоадар мобильни эршаца тоадар дӀашераяьча мобильни ража гӀолла
Хувцамах лаьца хӀама яздаьдац
Фосташ: мобильни чоалхаца тоадар мобильни эршаца тоадар дӀашераяьча мобильни ража гӀолла
МугӀ 23:
 
== ЦӀи ==
ЦӀи ({{lang-el|Μεσόγειος Θάλασσα}}, {{lang-la|Mare Mediterraneum}} — [[Суша|Лаьттан]] юкъера форд) эггара хьалхагӀа юкъе йоалаяр [[Античность|шира]] йозонхо ва [[Гай Юлий Солин]] яхаш вола. Цун ханарча наьх кхетамга хьежжа тиллай цо из, хӀана аьлча шира [[Европа|европайи]] [[Северная Африка|гӀинбухерча африкайи]] [[Цивилизация|цивилизацеш]] къаьстта цу форда [[Водосборный бассейн|бассейна]] йисте айттай. Тархьарца хьабоагӀаш юкъфордацу форда цӀераш башх-башха хиннай. Хьо́кхам́а,:
* [[Карфаген (государство)|карфагенхоша]] «[[Сирия|Ша́ьма]] форд» я́ха́д цунах, тӀаккха тӀехьагӀарча [[Римская империя|румаша]] ''Mare Nostrum'' (Тха форд), иштта цкъаза ''Mare Internum'' (Чура форд) яха цӀераш я́ха́й.
* Ширача [[Сирийцы|ша́ьма]] йоазонашка а, [[Финикийский язык|финикий]] багахбувцама чу а, жугтий [[Библия|Библе]] чу а цун цӀи эггара хьалха «Сийлахь-Боккха форд» аьнна я ({{lang-he|הַיָּם הַגָּדוֹל}}, Ха-Ям Ха-Гадол, [[Книга Чисел|Дагаргаш]] 34:6,7; [[Книга Иисуса Навина|Ӏийса Навин]] 1:4, 9:1, 15:47; [[Книга пророка Иезекииля|Иезекииль]] 47:10,15,20) е «Форд» аьнна я ([[Книга Царей|I Паччахьий]] 5:9; диста [[Первая книга Маккавейская|I Макк.]] 14:34, 15:11); цхьабакъда иштта «ТӀеххьара форд» ({{lang-he|הַיָּם הָאַחֲרוֹן}}) яха цӀи а хиннай. [[Великая Сирия|Йоккхача Шаьмен]] е [[Святая Земля|Супача Лаьттан]] малхбузерча берда тӀа алар бахьан долаш цкъаза «Малхбузера форда» аьнна таржам деш хиннад цунна ([[Второзаконие]] 11:24; [[Книга пророка Иоиля|Иоиль]] 2:20). Кхыйола цӀи хиннай «[[Филистимляне|Филистимляний форд]]» яхаш ({{lang-he|יָם פְּלִשְׁתִּים}}, [[Книга Исход|Исход]] 23:31) жугташца даьха́ча къама цӀерагӀа. [[Чосер, Джефри|Джефри Чосера]] {{iw|Главный Пролог|«Керттерче Прологе»|en|General Prologue}} ({{lang-en|General Prologue}}) фордах «Боккха форд» оал ([[Среднеанглийский язык|среднеангл.]] ''Grete See''). [[Османский язык|Хьункархой меттала]] Лаьттан Юкъерча фордах ''Bahr-i Sefid'', «ЦӀена кӀай форд» яха́д.
 
* [[Еврейские языки|Жугтий]] меттала ''HaYam HaTikhon'' ({{lang-he|הַיָּם הַתִּיכוֹן}}), «Юкъера форд», оал цох [[шира яний мотт|ширача янийи]] (''Mesogeios''), [[латиний мотт|латинийи]] (''Mare internum''), [[немций мотт|немцийи]] (''Mittelmeer'') кхыдолча хӀанзарча европерчеи гаргарча малхбоалехьарчеи къамий (''Mediterranean'' и т. д.) цӀерашка йоахача мо.
Ширача [[Сирийцы|ша́ьма]] йоазонашка а, [[Финикийский язык|финикий]] багахбувцама чу а, жугтий [[Библия|Библе]] чу а цун цӀи эггара хьалха «Сийлахь-Боккха форд» аьнна я ({{lang-he|הַיָּם הַגָּדוֹל}}, Ха-Ям Ха-Гадол, [[Книга Чисел|Дагаргаш]] 34:6,7; [[Книга Иисуса Навина|Ӏийса Навин]] 1:4, 9:1, 15:47; [[Книга пророка Иезекииля|Иезекииль]] 47:10,15,20) е «Форд» аьнна я ([[Книга Царей|I Паччахьий]] 5:9; диста [[Первая книга Маккавейская|I Макк.]] 14:34, 15:11); цхьабакъда иштта «ТӀеххьара форд» ({{lang-he|הַיָּם הָאַחֲרוֹן}}) яха цӀи а хиннай. [[Великая Сирия|Йоккхача Шаьмен]] е [[Святая Земля|Супача Лаьттан]] малхбузерча берда тӀа алар бахьан долаш цкъаза «Малхбузера форда» аьнна таржам деш хиннад цунна ([[Второзаконие]] 11:24; [[Книга пророка Иоиля|Иоиль]] 2:20). Кхыйола цӀи хиннай «[[Филистимляне|Филистимляний форд]]» яхаш ({{lang-he|יָם פְּלִשְׁתִּים}}, [[Книга Исход|Исход]] 23:31) жугташца даьха́ча къама цӀерагӀа. [[Чосер, Джефри|Джефри Чосера]] {{iw|Главный Пролог|«Керттерче Прологе»|en|General Prologue}} ({{lang-en|General Prologue}}) фордах «Боккха форд» оал ([[Среднеанглийский язык|среднеангл.]] ''Grete See''). [[Османский язык|Хьункархой меттала]] Лаьттан Юкъерча фордах ''Bahr-i Sefid'', «ЦӀена кӀай форд» яха́д.
* [[Арабский язык|Ӏарбий меттала]] ''{{transl|ar|ALA|Аль-Бахьр [аль-Абъядз] аль-МутавасситӀ}}'' ({{lang-ar|البحر [الأبيض] المتوسط}}), «[КӀай] Юкъера форд» аьнна бовзаш ба, хӀаьта из доацаш бусалбеи къаьнарча Ӏарбийи литературе ''{{transl|ar|ALA|Бахьр ар-Ру́м}}'' ({{lang-ar|بحر الروم}}), е «[[Византия|Румий]] форд» аьнна оалаш ба<ref>масала, [[s:Сад ученых (Абу Дауд; Языков)/фрагменты]], абзац 1</ref>.
 
* [[Турецкий язык|Туркий меттала]] ''Akdeniz'' аьнна цӀи йоахаш ба — «КӀай форд», «Малхбузера форд», хӀана аьлча туркаша кӀай бос (''ak'') малхбузе белгалйоаккхаш лелабаьб<ref>Озхан Озтюрка хьаяхачох, къаьнарча туркий меттала ''ak'' яхачун маӀан а «малхбузе» хиннад — {{книга |ссылка = https://web.archive.org/web/20120915062836/http://www.karalahana.com/makaleler/kitap/pontus-antik-cagdan-gunumuze-karadeniz-etnik-siyasi-tarihi.htm |заглавие = Pontus: Antikçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi|место = Ankara |год = 2011 |страницы = 5—9 |язык = tr}}</ref>.
[[Еврейские языки|Жугтий]] меттала ''HaYam HaTikhon'' ({{lang-he|הַיָּם הַתִּיכוֹן}}), «Юкъера форд», оал цох [[шира яний мотт|ширача янийи]] (''Mesogeios''), [[латиний мотт|латинийи]] (''Mare internum''), [[немций мотт|немцийи]] (''Mittelmeer'') кхыдолча хӀанзарча европерчеи гаргарча малхбоалехьарчеи къамий (''Mediterranean'' и т. д.) цӀерашка йоахача мо.
 
[[Арабский язык|Ӏарбий меттала]] ''{{transl|ar|ALA|Аль-Бахьр [аль-Абъядз] аль-МутавасситӀ}}'' ({{lang-ar|البحر [الأبيض] المتوسط}}), «[КӀай] Юкъера форд» аьнна бовзаш ба, хӀаьта из доацаш бусалбеи къаьнарча Ӏарбийи литературе ''{{transl|ar|ALA|Бахьр ар-Ру́м}}'' ({{lang-ar|بحر الروم}}), е «[[Византия|Румий]] форд» аьнна оалаш ба<ref>масала, [[s:Сад ученых (Абу Дауд; Языков)/фрагменты]], абзац 1</ref>.
 
[[Турецкий язык|Туркий меттала]] ''Akdeniz'' аьнна цӀи йоахаш ба — «КӀай форд», «Малхбузера форд», хӀана аьлча туркаша кӀай бос (''ak'') малхбузе белгалйоаккхаш лелабаьб<ref>Озхан Озтюрка хьаяхачох, къаьнарча туркий меттала ''ak'' яхачун маӀан а «малхбузе» хиннад — {{книга |ссылка = https://web.archive.org/web/20120915062836/http://www.karalahana.com/makaleler/kitap/pontus-antik-cagdan-gunumuze-karadeniz-etnik-siyasi-tarihi.htm |заглавие = Pontus: Antikçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi|место = Ankara |год = 2011 |страницы = 5—9 |язык = tr}}</ref>.
 
== Физика-географе экам ==