ГӀалгӀайчен тархьар: оагӀон эршашта юкъера башхало
Чулоацам дӀабаьккхаб Чулоацам тӀатехаб
Хувцамах лаьца хӀама яздаьдац |
Хувцамах лаьца хӀама яздаьдац |
||
МугӀ 1:
'''ГIалгIайчен истори''' ({{lang-ru|История Ингушетии}}, {{lang-en|History of Ingushetia}}) —
== Эрсий Импери чу ==
[[File:Caucasus_1060n_map_de.png|thumb]]
[[File:GASSR.png|thumb]]
ГӀалгӀайчеса [[1770]] шера [[Эрсийче|Эрсий Паччахьалкхеца]] вӀашагӀкхетара барт баьб. [[1860]] шера Эрсий урхаза ШоллагӀча Александраса деннача амарца ДаьгӀасте Малхбоале оагӀоргахьа [[Тийрк|Тийрка]] гаргаре кхелла хиннай. Цу чу вӀашкакхийттай [[Нохчийче|Нохчийи]], [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀайи]], Лоамийи паччахьалкхенаш.
[[1920]] шера мутхьoл бетта, социал-демократа Ӏаьдал эттача, [[Тийрк|Тийрка]] гаргаре йохаяь хиннай, [[Нохчий|Нохчий]] яр Ичкерийца вӀашкатехай, [[ГӀалгӀай|ГӀалгӀай]] яр Лоамийца техай, шоай мукъам кхаьча.
Цхьаькха шу даьлча, 20 Нажгамсхой бетта [[1921]] шера, Нохчечои ГӀалгӀайчеи, Черсашцаи, Балкарцашцеи, ХӀирашцеи вӀашагӀъэяь Лоамий мохк хьаметтаоттабаьб.
Лайчил бетта 7-гӀа дийнахьа [[1924]] шера Лоаме йохаяьй, цунца Эрсий мехка чу [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀайче]] кхелла хиннай.
15 Нажгамсхой [[1934]] шера Нохч-ГӀалгӀай мукъа гаргаре хьаяьй. 5-гӀа Чантара [[1936]] шера цох Нохч-ГӀалгӀай АССР хиннай.
Саькур бетта [[1944]] шера ГӀалгӀайи Нохчии Къамаш бехк боацаш Сибаре Ӏодахьтарца цар мехкаш дохадаьд, сийзадаьхад. [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀайче]] хӀираш дӀалаьца хиннай [[Наьсаре|Наьсарера]] гаргаре я аьнна.
9-гӀча Нажгамсхойчу [[1957]] шера Нохч-ГӀалгӀай къамаш Даьхех кхетарца цар АССР а меттаоттаяьй (цига денц ГӀалгӀай Супа лаьтташ, Нана-лаьтта дӀадаьккхад, Зовр-ковх дӀатеха).
15-гӀча Бекаргах [[1991]] шера НГӀАССР Нохч-ГӀалгӀай Социал Барте Полития аьнна цӀи тилла хиннай.
1-гӀа товче [[1991]] шера НГӀАССР Лекхарча Кхетачено йийкъай шин даькъах.
Шоай чубеннача денз [[ГӀалгӀай|ГӀалгӀай|]] бокъонца шоай лаьтташ хӀтрашкара юха дӀаэца гӀерташ хиннаб. [[1992|1992]] шера Гурахьа из бахьан долаш (ХӀираш лаьтташ хьа ца луш) тӀом хилар. ХӀанз тӀехьа из дов къаьстадац. 26 тушола 1991 шера Элцина кулг яздаь амар даьд уж лаьтташ ГӀагӀайчен юха дӀале аьнна. Ужаш ГӀалгӀайчена юкъедоагӀаш да бокъонца хьежача. 10 чантара [[1992|1992]] шера йийкъай НГӀАССР.
Политие юкъеяхай пхиъ гаргаре (бокъонца гӀалгӀай йола Зовр-ков гаргаре а лоархаш): Зовр-ков гаргаре, [[Наьсаре|Наьсаре]] гаргаре, [[МогӀaлбик|МогӀaлбикера]] гаргаре, Сунже гаргаре, Лоаме. Юкъера гӀала - [[Магате|Магате]]. Из гӀала хьалха Оалой мехка юкъера гӀалий цӀи йолаш а я из яьгӀача метте а яьгӀа.
== ТIахьожаяргаш ==
| |||